Swoje atuty Laponia doskonale wykorzystuje dla rozwoju turystyki. Mogliśmy się o tym przekonać, uczestnicząc w wizycie studyjnej do Finlandii w dniach 23-27 czerwca 2014 roku. My, czyli przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego oraz 3 mazowieckich lokalnych grup działania (LGD), realizujących międzynarodowe projekty współpracy: LGD Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego (organizator wyjazdu, dofinansowanego ze środków KSOW), LGD Aktywni Razem i LGD - Przyjazne Mazowsze. W trakcie wizytyuczestniczyliśmy w seminariach z udziałem m.in. fińskich lokalnych grup działania – partnerów mazowieckich (i jednej mazowiecko-kujawskiej) LGD w międzynarodowych projektach współpracy.

Jednym z nich było seminarium na temat wdrażania osi Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym realizacji międzynarodowych projektów współpracy, zorganizowane przez ELY keskus - regionalną instytucję odpowiedzialną za wdrażanie programów unijnych w Laponii. Stanowi ona część administracji państwowej na poziomie regionalnym i odpowiada w szczególności za obszary merytoryczne: gospodarkę, transport oraz infrastrukturę i środowisko. Jej przedstawiciel, pan Hannu Linjakumpu, jako zagadnienia o szczególnym znaczeniu dla regionu wskazał: dobrostan środowiska, jakość produktów żywnościowych (promowaną hasłem „z gospodarstwa na stół”, łączenie zasobów lokalnego sektora usług, pomoc firmom w nawiązaniu współpracy międzynarodowej, wspieranie i przetwórstwa opartego o zasoby lokalne (ryby, renifery, owoce lasu) i rozwoju małych firm.
W odniesieniu do wykorzystywania funduszy unijnych, przedstawił przepisy i procedury obowiązujące w Finlandii. Interesująca była konstatacja podobieństw i różnic pomiędzy naszymi krajami w tym zakresie. Lokalne grupy działania w Finlandii mają status stowarzyszeń i, podobnie jak w Polsce, są otwarte dla wszystkich chętnych. 1/3 składu zarządu stanowią przedstawiciele sektora publicznego, 1/3 stowarzyszenia i mieszkańcy, 1/3 - i przedsiębiorcy. Zarząd pełni jednocześnie funkcję organu wybierającego projekty do finansowania. Zasady wdrażania Leadera w Finlandii wydają się być bardziej niż w Polsce podporządkowane celowi, jakim jest efektywność podejmowanych działań. Np. fińskie lokalne grupy realizują także własne projekty, wykraczające poza działanie Nabywanie umiejętności i aktywizacja, takie jak: sieć szerokopasmowa dla wsi, usługi dla osób starszych, projekty dla młodych czy usługi dla wsi. Mają one jednak mniejsze budżety niż podobne projekty zarządzane z poziomu regionalnego. Partnerami w międzynarodowych projektach współpracy mogą być lokalne podmioty, a nie tylko sama LGD, co poszerza możliwości realizacyjne takich projektów. Międzynarodowy projekt współpracy może stanowić część innego projektu, o ile ma z nim merytoryczne związki.
Seminarium w ELY keskus miało miejsce w Rovaniemi - stolicy fińskiej Laponii, położonej tuż pod Kołem Podbiegunowym Północnym i słynnym jako siedziba świętego Mikołaja. Ten genialny produkt turystyczny, w połączeniu z towarzyszącą ofertą turystyczną, przysparza miastu i całemu regionowi znaczących dochodów, nie tylko zimą.
Specyficzną cechą Laponii jest jej słabe zaludnienie. Przykładowo, gęstość zaludnienia obszaru LGD Pohjoisimman Lapin Leader (co można przetłumaczyć jako: najbardziej na północ wysunięty lapoński Leader) wynosi 0,6 osoby na km2. Jest to też największa terytorialnie fińska, i prawdopodobnie – europejska, LGD - odległość pomiędzy najbardziej oddalonymi punktami obszaru objętego lokalną strategią wynosiokoło 700 km, co stanowi duże utrudnienie w kontaktach bezpośrednich. „Przydałby się helikopter, ale nie jest kosztem kwalifikowanym” - żartowała dyrektor LGD, Hanna-Leena Talvensaari w trakcie seminarium w biurze LGD w Sodankyla. Główne źródło utrzymania ludności to praca w sektorze publicznym oraz hodowla reniferów, turystyka, leśnictwo, kopalnictwo (nikiel, metale szlachetne), rybołówstwo.
LGD Pohjoisimman Lapin Leader zapoznała nas z realizowanymi przez nią projektami. Niektóre z nich maja charakter pilotażowy, co pozwala przetestować nowatorskie pomysły bez ponoszenia większego ryzyka finansowego. Taki charakter miał projekt dotyczący opieki nad starszymi ludźmi poprzez zatrudnianie bezrobotnych i mieszkańców danej wsi. Zleceniodawcami są samorządy lub rodziny tych osób. Ponadto zakładane są spółdzielnie socjalne świadczące usługi dla starszych i opiekę nad małymi dziećmi. Pracownicy mogą być zatrudnieni na cześć etatu - jest to efektywne rozwiązanie pod względem kosztów i sprawdza się, po prostu działa. Warto skorzystać z podobnych doświadczeń w naszym kraju, tym bardziej, że ludzi starszych w naszym kraju przybywa, a publiczny system nie dociera do wszystkich z nich, zwłaszcza na obszarach wiejskich..
Wcześniej, w Rovaniemi, miała miejsce wizyta w biurze i spotkanie z dyrektor i kadrą 4H Laponia – organizacji realizującej bardzo ciekawe projekty na rzecz dzieci i młodzieży na obszarach wiejskich - partnera LGD Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego i LGD Aktywni Razem w projekcie ROOTS - Rozwój lokalny oparty na dziedzictwie kulturowym i przyrodniczym, a w domu kultury w Sodankyla serdecznie podejmowała nas młodzież uczestnicząca w tym projekcie, prezentując swoje umiejętności muzyczne i teatralne.

Także w Rovaniemi, w seminarium w ELY keskus uczestniczyli aktywnie przedstawiciele LGD Perapohjolankehitys, partnera LGD Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego, LGD Aktywni Razem i LGD – Przyjazne Mazowsze w projekcie TERRA – turystyka dla ożywienia obszarów wiejskich. Zaprezentowali m.in. planowane cele nowej lokalnej strategii rozwoju na lata 2014-2020. Jej propozycję, podobnie jak inne fińskie LGD, złożyli niedawno do instytucji zarządzającej w Helsinkach.
Kolejnego dnia udaliśmy się do Inari, największej powierzchniowo gminy w Finlandii. Jej siedziba – Ivalo jest położona prawie 300 km na północ od Koła Podbiegunowego. Ważne źródła utrzymania mieszkańców to hodowla reniferów, rybołówstwo i, w coraz większym stopniu, turystyka. Około 1/3 mieszkańców stanowią Samowie - jeden z najstarszych ludów Europy i rdzenni mieszkańcy Laponii. Dawniej żyli z łowiectwa i zbieractwa, przenosząc się z miejsca na miejsce. Dziś prowadzą osiadły tryb życia, ale zachowali swą kulturową odrębność. Mają własny parlament, święto narodowe, hymn oraz flagę. Posługują się także własnym językiem. Siedzibą parlamentu fińskich Samów jest miasteczko Inari. Działa tam rozgłośnia radiowa nadająca w trzech językach Samów, ukazują się gazety i programy telewizyjne. To także największy ośrodek lapońskiego rzemiosła. Oprócz parlamentu i centrum Kultury Samów SIIDA, odwiedziliśmy także Muzeum Samów i Centrum Przyrodnicze Północnej Laponii w Inari. Uczestniczyliśmy też w seminarium z udziałem m.in. samorządu gminy, którego przedstawicielka, rodowita Samka, przedstawiła jego działania na rzecz rozwoju, w tym międzynarodowe projektów współpracy. Z prezentacji gospodarzy wynika, że szczególną uwagę zwracają na marketing obszaru i tworzenie atrakcji turystycznych np. Złotego Geoparku Laponii. Z kolei, menedżer stanowiącej część LGD Pohjoisimman Lapin Leader, lokalnej grupy rybackiej, pan Markku Ahonen, jeżdżąc po Europie promuje projekty LGR i, przy okazji, przyrodę i kulturę Laponii. I to się opłaca.
Wizyta dała nam możliwość poznania ciekawych pomysłów działań i rozwiązań organizacyjnych, wartych wykorzystania w naszym kraju i regionie. W pełni uświadomiła nam wartość współpracy i wymiany doświadczeń, a także spójnych i konsekwentnych działań marketingowych w obszarze turystyki na poziomie regionalnym i lokalnym. Uderzyła nas troska o środowisko i zachowanie dziedzictwa kulturowego: ładu przestrzennego, tradycyjnej architektury, inspirowanej nią architektury współczesnej, tradycyjnych źródeł utrzymania, a także o wysoką jakość produktów i usług. Dla odwiedzających Finlandię pierwszy raz zaskoczeniem mogła być serdeczność Finów, stereotypowo postrzeganych jako naród pełen rezerwy.

Opracowali: Danuta Kucińska,
LGD - Przyjazne Mazowsze
Ireneusz Kamiński – moderator wyjazdu studyjnego